İşletmelerde yatırım değerlendirme teknikleri

Adı : İşletmelerde yatırım değerlendirme teknikleri

İşletmelerin karlılıklarını artırmak ve sürdürülebilir büyüme sağlamak için yatırım yapmaları gerekmektedir. Ancak, yatırım yapacakları projelerin değerinin doğru bir şekilde belirlenmesi, yatırımın başarıya ulaşması açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, işletmeler yatırım değerlendirme teknikleri kullanarak projelerin değerlerini doğru bir şekilde belirlerler. İşletmelerin kullanabileceği yatırım değerlendirme teknikleri şunlardır:
Net Bugünkü Değer (NBD)
Net bugünkü değer, bir projenin bugünkü değerini belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. Projeden elde edilecek nakit girişleri ile projede kullanılacak nakit çıkışları arasındaki fark hesaplanarak, bu farkın bugünkü değeri hesaplanır. Eğer net bugünkü değer pozitif ise, projenin yatırım yapılması uygun görülür. Eğer negatif ise, projenin yatırım yapılması önerilmez.
Örnek: Bir işletme, yatırım yaparak bir fabrika inşa etmek istiyor. Fabrikanın tamamlanması için 5 milyon TL yatırım yapılması gerekiyor. Fabrikanın net nakit akışları, 5 yıl boyunca şu şekilde olacak:
- Yıl 1: 1 milyon TL
- Yıl 2: 1,5 milyon TL
- Yıl 3: 2 milyon TL
- Yıl 4: 2,5 milyon TL
- Yıl 5: 3 milyon TL
İşletmenin faizi %10. Net bugünkü değer hesaplanacak.
Çözüm:
NBD = -5 + (1/1,1) + (1,5/1,1²) + (2/1,1³) + (2,5/1,1⁴) + (3/1,1⁵)
NBD = 251.858,44
İç Verim Oranı (İVO)
İç verim oranı, bir projenin ne kadar karlı olduğunu belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. İVO, bir projenin yatırımcısına sağladığı getiriyi gösteren bir orandır. İVO hesaplaması, projenin nakit çıkış ve nakit girişlerinin zamanı, tutarı ve faiz oranı bilgileri ile yapılır. İVO, projenin bugünkü değeri ile alakalı bir değişkendir. Eğer İVO, işletmenin belirlediği hedef getiriden yüksekse, projenin yatırım yapılması uygun görülür.
Örnek: Bir işletme, yatırım yaparak bir arazi almak istiyor. Arazi 2 milyon TL'ye satılıyor. 5 yıl sonra arazinin satış fiyatı 3 milyon TL olarak öngörülüyor. İşletmenin faizi %12. İç verim oranı hesaplanacak.
Çözüm:
(2 Milyon)/ (1+12%)^1 + (2 Milyon)/ (1+12%)^2 + (2 Milyon)/ (1+12%)^3
+ (2 Milyon)/ (1+12%)^4 + (5 Milyon)/ (1+12%)^5 = 3 Milyon
İç verim oranı %11,3
Geriletme (Pay ödeme) Yöntemi
Geriletme yöntemi, bir projenin bugünkü değerinin belirlenmesi için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, projeden elde edilecek nakit girişleri iskontoya tabii tutulur ve bugünkü değerleri hesaplanır. Elde edilen bugünkü değerler toplamı, projenin bugünkü değerini gösterir.
Örnek: Bir işletme, yeni bir ürün geliştirerek piyasaya sürmeyi planlıyor. Ürün ile ilgili olarak 100 bin TL Ar-Ge harcaması yapılması gerekiyor. Üründen yıl boyunca 10 bin TL olmak üzere 5 yıl boyunca elde edilmesi öngörülen nakit girişleri işletmenin faizi %8, bu nakit girişlerinin bugünkü değerleri hesaplanacak.
Çözüm:
(10 bin TL) / (1+8%)^1 = 9,259
(10 bin TL) / (1+8%)^2 = 8,564
(10 bin TL) / (1+8%)^3 = 7,939
(10 bin TL) / (1+8%)^4 = 7,377
(10 bin TL) / (1+8%)^5=6,874
Toplam bugünkü değer = 39,013 TL
Karşılaştırmalı Yöntem
Karşılaştırmalı yöntem, işletmenin farklı yatırım seçeneklerini karşılaştırması için kullanılan bir yöntemdir. Farklı yatırım seçenekleri arasında belirli kriterler belirlenerek seçim yapılır. Örneğin, yatırımın geri dönüş süresi, net bugünkü değeri, iç verim oranı gibi faktörler karşılaştırma kriterleri arasında yer alabilir.
Örnek: Bir işletme, yeni bir ürünü piyasaya sürmek için iki farklı yatırım alternatifi düşünüyor. İlk alternatifte, 150 bin TL yatırım yapılarak ürünün farklı versiyonları geliştirilecek ve her bir versiyondan yılda 50 bin TL kazanç elde edilecek. İkinci alternatifte, 200 bin TL yatırım yapılarak ürünün sadece bir versiyonu geliştirilecek ve bu versiyondan yılda 70 bin TL kazanç elde edilecek. Hem net bugünkü değer hem de iç verim oranı kullanılarak bu seçenekler karşılaştırılacak.
Çözüm:
1. Alternatif:
- Yatırım maliyeti: 150.000 TL
- yıllık nakit akışı: 50.000 TL
- Net bugünkü değer: 102.617 TL
- İç verim oranı: %15,24
2. Alternatif:
- Yatırım maliyeti: 200.000 TL
- yıllık nakit akışı: 70.000 TL
- Net bugünkü değer: 139.199 TL
- İç verim oranı: %17,09
Karşılaştırma:
İki alternatif arasında bir karşılaştırma yapmak için, sadece karlılık açısından işlemek, işletme için yeterli değildir. Yatırımın maliyetine, vergilere, risklere ve işletme politikalarına da bakarız. İkinci seçenek daha yüksek bir başlangıç yatırımı gerektirse de, daha yüksek getiriler sağlamaktadır. Bu nedenle ikinci alternatif seçilebilir.
Sonuç olarak, işletmeler yatırım yapmadan önce yatırım değerlendirme teknikleri kullanarak projenin değerini doğru bir şekilde belirlerler. Net bugünkü değer, iç verim oranı, geriletme yöntemi ve karşılaştırmalı yöntem kullanarak işletmeler yatırım seçenekleri arasında akıllıca kararlar alabilirler. Yatırım yapılmamalı ya da yatırım yapmama riski alınmalı ya da seçenekler arasında karşılaştırma yapılarak karar verilmelidir.